Наступают осенние холода. Ночью легкие морозы затягивают лужи льдом. Куда пропали веселые бабочки. Вьюги намели сугробы. Бродят в поисках пищи звери. Не найти им бабочек по пушистым снегом.

2. Из данных слов составьте и запишите предложения.

Весенние цветы первые расцвели.

На деревьях распустились зеленые листочки.

Муравьи бегают в траве.

Колючие ежи проснулись в лесу.

Раздаются звонкие голоса птиц.

3.Впишите окончания

Хорошо весной в горах. На зелёных склонах пестреют весенние цветы. Растения тянут свои головы к солнцу. Выпрямись пучки сухих трав. Вот откуда – то выползла туча. Посыпались снег и град. Прошла туча, запылало солнце. Запели птицы. Цветы раскрыли свои чашечки. Весело зажужжали жуки и пчелы. Снег и град растаяли.

4.К слову “Яблоня” поставьте вопросы и впишите их в скобки.

Весной зацвела в саду яблоня.
Что расцвело?
Чудный запах от яблони.
От чего?
Разносился по всему саду. К яблоне.
К чему?
Прилетели мохнатые пчелы.
Они собирали сладкий сок с цветов яблони.
С чего?
Дети ходили к яблоне и любовались её цветами.
К чему?
Осенью с яблони сняли много яблок.
С чего?

5.Прочитайте Напишите полные ответы на вопросы.

Все сидели за накрытым столом. Чашки у всех были разные. У бабушки — голубая, у матери — с ягодками, у Тани — с петушками. У деда не было чашки. Он пил чай из стакана.

Какая чашка была у бабушки?
Голубая.

Какая чашка была у матери?
С ягодками.

Какая чашка была у Тани?
С петушками.

У кого не было чашки?
У деда.

Из чего он пил?
Из стакана.

6.Прочитайте. Напишите полные ответы на вопросы

У какого зверя ветвистые рога?
Олень.

Сколько ног у паука?
8.

У какого дерева белый ствол?
Березы.

У какой птицы длинные ноги?
Страус.

У какого животного длинная шея?
Жираф.

1. Արամը մայրիկին նվիրեց սպիտակ ու  դեղին կակաչներից կազմված  ծաղկեփունջ։  Քանի՞ սպիտակ կակաչ  կար ծաղկեփնջում, եթե հայտնի է, որ դեղին կակաչները սպիտակներից 2 անգամ շատ էին, իսկ  բոլոր կակաչները միասին 33 հատ էին։
   33:3=11
2. Ծաղկեփնջում դեղին վարդերի քանակը 4 անգամ շատ էր սպիտակ վարդերի քանակից։ Քանի՞ դեղին վարդ կար ծաղկեփնջում, եթե ծաղկեփնջում վարդերի ընդհանուր քանակը 25 էր։
   1+4=5(մաս)
   5×4=20
3. Աննան ու իր  փոքրիկ  քույրիկը  որոշեցին տատիկին    միասին  ծաղիկ   նվիրել։  Նրանք միասին  ունեին  3000  դրամ։   Որքա՞ն   գումար    ուներ  Աննան,  եթե    նա    քույրիկից  5  անգամ շատ գումար ուներ։
   1+5=6
   3000:6=500
4. Աշոտն ու եղբայրը որոշեցին իրենց քույրիկին միասին ծաղիկ նվիրել։  Նրանք միասին  ունեին  2400 դրամ։   Որքա՞ն   գումար    ուներ  Աշոտը,  եթե    նա    եղբորից  400 դրամ ավելի շատ գումար ուներ։
   2400-400=2000
5. Զամբյուղում կար 10 կարմիր,   8  սպիտակ և 6 դեղին վարդ։ Առանց նայելու ամենաքիչը քանի՞ վարդ պետք է հանել զամբյուղից, որպեսզի համոզված լինենք, որ հանել ենք գոնե 1 կարմիր վարդ։
   15
6. Զամբյուղում կար 6 կարմիր,   5  սպիտակ և 11 վարդագույն գերբերա։ Առանց նայելու ամենաքիչը քանի՞ գերբերա պետք է հանել զամբյուղից, որպեսզի համոզված լինենք, որ վերցրել ենք երեք տարբեր գույնի գերբերա։
   18
7. Զամբյուղում  կար 10  կարմի, 12 դեղին և 6 սպիտակ մեխակ։ Առանց նայելու ամենաքիչը քանի՞ մեխակ  պետք է վերցնել զամբյուղից, որպեսզի համոզված լինենք, որ վերցրել ենք 2 տարբեր գույնի մեխակ։
   13
8. Մարգագետնում 1800 ծաղիկների  2/9  մասը  կակաչներ էին։    Քանի՞ կակաչ  կար մարգագետենում։
   400
9. Նարեկն ու իր պապիկը  այգում միասին տնկեցին ծառեր։ Նրանք միասին քանի՞  ծառ տնկեցին, եթե նրանց  տնկած  ծառերի  քանակը կրկնապատկենք, արդյունքը  փոքրացնեք 5-ով, ապա կստանաք 3-ի հնգապատիկը։
   10
10. Պարտեզում եղած նարգիզների քանակի կրկնապատիկից, եթե հանենք ամենափոքր երկնիշ թվի եռապատիկը, ապա կստանանք 10։ Քանի՞ նարգիզ կար պարտեզում։
    (10+30):2=20

296. Տրված տեքստում նախադասություններն աոանձնացրու:

Սպիտակ ագռավները բնության մեջ հազվագյուտ են: Նրանք շատ քիչ են պատահում։ հենց դրանով են նրանք հետաքրքիր։ տասնութերորդ դարում Ռուսաստանի թագավոր Պետրոս Առաջինը պալատում մի սպիտակ ագռավ էր պահում՝։ որպես հազվագյուտ երևույթ խոսքի մեջ «սպիտակ ագռավ»։ արտահայտությամբ բնորոշում են մյուսներից տարբերվող մարդկանց, հազվադեպ հանդիպող առարկաները։ առաջին անգամ դա հռոմեական մի բանաստեղծ՝ Յուվենալիուսն է գործածել:

297. Ա և Բ նախադասությունների արտահայտած մտքերի տարբերությունները բացատրի՛ր: Գտի՛ր տարբերության պատճառը:

Ա. Իշխանի ձին մոտեցավ դռանը և սմբակով հարվածեց:
Բ. Ձին մոտեցավ իշխանի դռանը և սմբակով հարվածեց:
Ա. Ժամանակը ոչ մի հզոր շինություն չի խնայել:
Բ. Հզոր ժամանակը ոչ մի շինություն չի խնայել:
Ա. Մենակ չմնալու համար մեզ հյուր եկած աղջիկը զրուցում էր հոգնած երգչուհու հետ:
Բ. Մենակ չմնալու համար մեզ հյուր եկած աղջիկը հոգնած զրուցում էր երգչուհու հետ:
Ա. Ամբիոնի մոտ կանգնած մարդն ինչ-որ բան էր պատմում պապիս:
Բ. Մարդն ինչ-որ բան էր պատմում ամբիոնի մոտ կանգնած պապիս:
Ա և Բ շարքերում գրված փոխած են։

298. Ընդգծված բառի կամ բառակապակցության տեղը փոխելով՝ նախադասության իմաստը փոխի՛ր:

            Օրինակ՝
Երեք տարի առաջ ամառանոցում սկսած շինարարությունն ավարտել ենք: — Ամառանոցում սկսած շինարարությունը երեք տարի առաջ ենք ավարտել:

         Թագավորությունից բերած զարմանալի իրերը թաքցրեց իր ստորգետնյա      ամրոցում։
            Ստորգետնյա թագավորությունից բերած զարմանալի իրերը թաքցրեց իր     ամրոցում։


            Պատկերասրահի տնօրենն ուզում է զբոսաշրջիկների առաջ դուռը փակել:
        Տնօրենն ուզում է զբոսաշրջիկների առաջ պատկերասրահի  դուռը փակել:

        Բահով խաղալու ժամանակ տղան ավազների միջից մի մեծ խեցի հանեց:
      Մեծ  Բահով խաղալու ժամանակ տղան ավազների միջից մի խեցի հանեց:

        Ֆրանսիայի մի քարանձավում գտնվել են ավելի քան տասնհինգհազարամյա          պատմություն ունեցող նկարներ:
        Ֆրանսիայի ավելի քան տասնհինգհազարամյա պատմություն ունեցող  մի քարանձավում գտնվել են նկարներ:

            Պատահաբար ափ դուրս գալով՝ հսկա խեցգետինը ձկնորսներին ավար        դարձավ:
            Ափ դուրս գալով՝ պատահաբար  հսկա խեցգետինը ձկնորսներին ավար       դարձավ:

299. Քանի ձևով կարող ես՝ տրված բառակապակցությունն ավելացրո՛ւ նախադասությանը:
        Նախապատրաստական ծանր ու հոգնեցուցիչ աշխատանքը վերջացնելուց հետո սկսեց վերելքը:
Ծանր ու հոգնեցուցիչ նախապատրաստական աշխատանքը վերջացնելուց հետ սկսեց վերելքը:                                                                                                                                                                                               (ծանր ու հոգնեցուցիչ)
Ծռմռված ու ժանգոտ տուփից հանեցինք մետաղյա հին իրեր:
        Տուփից հանեցինք ծռմռված ու ժանգոտ մետաղյա հին իրեր:
        (ծռմռված ու ժանգոտ)
Տասը տարի հետո դահլիճ մտնողը մոռացած կլինի այսօրվա շքեղությունը:
        Դահլիճ մտնողը տասը տարի հետո մոռացած կլինի այսօրվա շքեղությունը: 
        (տասը տարի հետո)
Անսովոր աղմուկից հոգնած Աղջիկն ու տատը ննջում էին:
        Աղջիկն ու տատը անսովոր աղմուկից հոգնած ննջում էին:
        (անսովոր աղմուկից հոգնած)
Հանդեսի ժամանակ Արևիկին խոստացած նվերն այսօր տալո՞ւ ես:
        Արևիկին հանդեսի ժամանակ խոստացած նվերն այսօր տալո՞ւ ես:
        (հանդեսի ժամանակ)

Առաջադրանքներ

1. Բանաստեղծությունից դուրս գրեք փոխաբերական իմաստ ունեցող տողերը և բացատրեք դրանք։
   1)Խավար մի ծով ահագին–
   2)Անհուն մի ծով
   3)Հայոց վշտի մեծ ծովի մեջ
   
2. Գրեք նշված բառերի հականիշներ։
   Ահագին֊քիչ։
   Սև-սպիտակ
   հոգնել-հանգստանալ
   իջնել-բարձնալ
3. Ինչի՞ մասին է բանաստղծությունը։
   բանաստեղծությունը նրա տխրության և վշտի մասին է։
4. Քո կարծիքով ինչո՞ւ է հայոց վիշտը ծովի հետ համեմատում։
   Ես համեմատում եմ տառապում է իմ հոգին։
5. Բանաստեղծությունը սովորեք անգիր։
6. Ինչպե՞ս ես հասկանում այս տողերը․

Ոչ հատակն է գտնում անվերջ
Ու ոչ հասնում երկնքին…
Հայոց վշտի մեծ ծովի մեջ
Տառապում է իմ հոգին:

Ես հասկանում եմ, որ Հայ ժողովրդի տառապանքն այնքան մեծ է, որ չունի սկիզբ ու վերջ, երբեք չի նվազում և անընդհատ ցավեցնում է։

Մթնոլորոտի խոնավությունը: Աշխարհագրական թաղանթի բոլոր ո­լորտներում, այդ թվում և մթնոլորտում, միշտ ջուր կա: Մթնոլորտում ջուրն առաջանում է Երկրի մակերևույթի տարբեր մասերից կատարվող գոլոր­շացման շնորհիվ:

Գոլորշացումը տեղի է ունենում ջրային ավազաններից, հողից, բույսե­րից և այլն: Այս պրոցեսն ընթանում է միշտ, բայց տարբեր չափով: Ինչքան տվյալ մակերևույթը շատ է տաքանում Արեգակից, այնքան գոլորշացումը մեծ է:

Այսպիսով՝ ջերմաստիճանը բարձրանալիս ավելանում է օդում առկա ջրային գոլորշիների քանակը: Սակայն այդ քանակը չի կարող անսահման մեծանալ: Յուրաքանչյուր ջերմաստիճանում գոյություն ունի գոլորշիների առավելագույն չափ:

Այն դեպքում, երբ օդում առկա գոլորշիների քանակը տվյալ ջերմաս­տիճանում հասնում է առավելագույնի և այլևս գոլորշիների նոր քանակ չի կարող ընդունել, գոլորշին համարում են հագեցած: Օդը գոլորշիներով հա­գենալուց հետո առաջանում են տեղումներ:

Ջրային գոլորշիներ պարունակող օդն անվանում են խոնավ: Օդը բնութագրում են բացարձակ և հարաբերական խոնավություններով։

Սակայն բացարձակ խոնավությունը դեռես չի բնութագրում օդի չոր կամ խոնավ լինելու իրական չափը: Դա կախված է ջերմաստիճանից: Օդի խոնավությունը առավել հստակ բնութագրվում է հարաբերական խոնավությամբ, որր ցույց է տալիս, թե տվյալ ջերմաստիճանում ջրային գոլորշին որքա՞ն է մոտ հագեցած լինելուն:

Հարաբերական խոնավությունը չափում են խոնավաչափ կոչվող սարքով: Առավել կիրառականը մազային խոնավաչափն է, որի աշխատանքը հիմնված է խոնավության նկատմամբ մազի զգայնության վրա. խոնավությունից մազը երկարում է, չորանալիս՝ կարճանում: Այդ փոփոխությունը հաղորդվում է սարքի սլաքին, որր ցույց կտա հարաբերական խոնավության համապա­տասխան արժեքը:

Մառախուղ և ամպեր: Երբ օդն սկսում է հագենալ ջրային գոլորշիներով, և ջերմաստիճանը նվազում է, մթնոլորտում գտնվող ջրային գոլորշիներր խտանում են, ինչի հետևանքով առաջանում են մառախուղ և ամպ: Դրանք երկուսն էլ ջրի մանր կաթիլների կուտակում­ներ են. ամպը՝ Երկրի մակերևույթից բարձր շերտերում, իսկ մառախուղը՝ Երկրի մակերևույթին մոտ:

Մառախուղն առաջանում է ուշ երեկոյան կամ վաղ առավոտյան, երբ օդի ջերմաստիճանը կտրուկ նվազում է, ջրային գոլորշիները, սառչելով, այլևս չեն կարողանում բարձրանալ և կուտակվում են երկրամերձ շերտում:

Մեծ մասամբ մառախուղը ձևավորվում է ջրային ավազաններին մոտ: Երբեմն ձմռանը մառախուղներ դիտվում են նաև Երևանում:

Ամպերը տարբերակում են ըստ իրենց արտաքին տեսքի և բարձրութ­յան: Կան ամպերի տասնյակ տեսակներ, սակայն առանձնացնում են երեք հիմնական խումբ՝ կույտավոր (առաջացնում են տեղատարափ անձրև ու կարկուտ), շերտավոր (առաջացնում են մանրամաղ անձրև կամ ձյուն) և փետրավոր (տեղումներ չեն առաջացնում):

Ամպերը մեծ ազդեցություն են թողնում օդի ջերմաստիճանի ձևավորման վրա: Հատկապես ամռանը, ամպամած օրերին, ցերեկը ջերմաստի­ճանն ավելի ցածր է, քան անամպ օրերին, որովհետև ամպերը փակում են Արեգակի ճառագայթների ճանապարհը: Գիշերային ժամերին հակառակը՝ ամպամած օրերին ավելի տաք է, քանի որ ամպերը ծածկոցի դեր են կատարում՝ պահելով ցերեկային ժամերին Երկրի մակերևույթի ձեռք բե­րած ջերմությունը:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ե՞րբ է օդը համարվում ջրային գոլոշիներով հագեցած:
   Այն դեպքում, երբ օդում առկա գոլորշիների քանակը տվյալ ջերմաս­տիճանում հասնում է առավելագույնի և այլևս գոլորշիների նոր քանակ չի կարող ընդունել, գոլորշին համարում են հագեցած: Օդը գոլորշիներով հա­գենալուց հետո առաջանում են տեղումներ:
2. Ի՞նչ է օդի բացարձակ խոնավությունը:
   Սակայն բացարձակ խոնավությունը դեռես չի բնութագրում օդի չոր կամ խոնավ լինելու իրական չափը: Դա կախված է ջերմաստիճանից:
3. Ի՞նչ է բնութագրում օդի հարաբերական խոնավությունը:
   Օդի խոնավությունը առավել հստակ բնութագրվում է հարաբերական խոնավությամբ, որր ցույց է տալիս, թե տվյալ ջերմաստիճանում ջրային գոլորշին որքա՞ն է մոտ հագեցած լինելուն:
4. Ի՞նչ է խոնավաչափը, ի՞նչ սկզբունքով է աշխատում:
   Առավել կիրառականը մազային խոնավաչափն է, որի աշխատանքը հիմնված է խոնավության նկատմամբ մազի զգայնության վրա. խոնավությունից մազը երկարում է, չորանալիս՝ կարճանում: Այդ փոփոխությունը հաղորդվում է սարքի սլաքին, որր ցույց կտա հարաբերական խոնավության համապա­տասխան արժեքը:
5. Ի՞նչ տարբերություն կա ամպի ու մառախուղի միջև:
   Երբ օդն սկսում է հագենալ ջրային գոլորշիներով, և ջերմաստիճանը նվազում է, մթնոլորտում գտնվող ջրային գոլորշիներր խտանում են, ինչի հետևանքով առաջանում են մառախուղ և ամպ: Դրանք երկուսն էլ ջրի մանր կաթիլների կուտակում­ներ են. ամպը՝ Երկրի մակերևույթից բարձր շերտերում, իսկ մառախուղը՝ Երկրի մակերևույթին մոտ: